Skuteczne zwalczanie chorób i szkodników porzeczki czarnej, czerwonej i białej. Metody prawidłowej diagnozy oraz doboru odpowiednich środków ochrony roślin, ich dawki i terminu zastosowania.
W szkółce Akademia Roślin możesz kupić sadzonki porzeczki czarnej, czerwonej i białej w wielu odmianach.
Porzeczki, a przede wszystkim porzeczka czarna wymagają intensywnej ochrony przed chorobami i szkodnikami. Nieodpowiednia ochrona roślin może prowadzić do obniżenia plonów oraz powolnego wyniszczenia krzewów na plantacji. Przy sprzyjających warunkach szkodniki i choroby mogą rozwijać się tak intensywnie, iż zbiory porzeczek mogą być mniejsze nawet o połowę. Rozwój chorób i szkodników prowadzi do osłabienia zawiązywania się pąków kwiatowych w roku następnym oraz gorszego przezimowania krzewów.
Ochrona roślin przed patogenami i szkodnikami powinna być kompleksowa. Plantatorzy powszechnie wykorzystują zwalczanie chemiczne, zalecane jest również stosowanie innych metod wspomagających skuteczność chemicznej ochrony roślin. Chodzi tutaj o:
– wybór stanowiska – izolację od starszych zaniedbanych plantacji;
– kwalifikowany materiał szkółkarski – gwarantujący wysoką zdrowotność krzewów;
– usuwanie porażonych pędów oraz pędów z objawami amerykańskiego mączniaka agrestu, a także wygrabianie opadłych liści spod krzewów na plantacji i niszczenie ich;
– zabiegi agrotechniczne – prawidłowe nawożenie, sposób prowadzenia i utrzymywania gleby na plantacji, regularne cięcie sanitarne i prześwietlające krzewów, zapobiegające ich nadmiernemu zagęszczeniu;
– regularny monitoring pozwalający na stwierdzenie obecności chorób i szkodników oraz znajomości progów ich szkodliwości;
– prawidłowy dobór środków ochrony roślin, dawek, terminów zabiegów oraz właściwa technika ochrony.
Choroby porzeczki
Rewersja porzeczki czarnej (Atawizm)
Jest to najgroźniejsza choroba porzeczki czarnej, występująca we wszystkich krajach, w których ten gatunek jest uprawiany na skalę towarową. Czynnikiem chorobotwórczym jest wirus przenoszony przez najgroźniejszego szkodnika – wielkopąkowca porzeczkowego oraz przez wegetatywne rozmnażanie porażonych roślin. Objawy choroby pojawiają się w roku następnym po zakażeniu, dlatego też wyeliminowanie ze szkółek roślin chorych jest w praktyce niemożliwe. Symptomy rewersji pojawiają się na pąkach kwiatowych i kwiatach, dlatego najlepszym okresem do jej wykrycia jest okres kwitnienia krzewów.
Wyróżnia się 2 typy rewersji porzeczki europejską oraz rosyjską. Pąki kwiatowe porażone przez rewersję europejską są wydłużone, barwy fioletowoczerwonej i zawiązują tylko pojedyncze owoce w gronie. Drugi typ rewersji powoduje deformację kwiatów, które są pozbawione pylników, a zamiast płatków korony występują dwa okółki ostro wydłużonych działek kielicha. Różowoczerwone kwiaty po przekwitnięciu zasychają i nie zawiązują owoców. Wirus obu typów rewersji porzeczkowej powoduje sterylność kwiatów, co jest przyczyną stopniowej obniżki plonowania roślin. Porażone krzewy po kilku latach całkowicie przestają plonować. Choroba objawia się również nadmiernym rozkrzewianiem roślin oraz pokrzywowatym wyglądem liści porzeczki w późniejszym okresie wegetacji, w czerwcu i lipcu.
Krzewy z objawami rewersji powinny zostać jak najszybciej usunięte z plantacji. Konieczne jest również wykonywanie zabiegów chemicznych przeciwko wektorowi wirusa rewersji porzeczki czarnej – wielkopąkowcowi porzeczkowemu.
Amerykański mączniak agrestu (Sphaerotheca mors-uvae)
Jest to choroba grzybowa porażająca niektóre uprawiane odmiany porzeczki czarnej, rzadziej porzeczek czerwonej i białej. Objawy najczęściej pojawiają się pod koniec maja lub na początku czerwca, w postaci mączystego nalotu na wierzchołkach pędów i młodych liściach. Choroba rozwija się najintensywniej w lipcu i sierpniu. Nalot po pewnym staje się brunatny. Przy silnym porażeniu i braku ochrony chemicznej wierzchołki pędów i liście zamierają. Choroba może w dużym stopniu zahamować wzrost pędów i osłabić owocowanie w roku następnym. Krzewy silnie porażone przez mączniak mogą przemarzać podczas ostrych zim.
Źródłem zakażenia są zarodniki workowe grzyba zimujące na pędach porzeczek. Rozwojowi choroby sprzyja wysoka wilgotność powietrza i umiarkowana temperatura. Odmiany odporne i mało podatne na tę chorobę to: ’Ojebyn’, ’Titania’, 'Triton’, 'Ben Sarek’, ’Ben Alder’, 'Ben Connan’, 'Ben Tirran’, 'Tiben’, 'Tisel’, 'Gofert’, 'Ores’, 'Ruben’, 'Tines’, 'Tihope’ i 'Polares’. Z kolei odmiany szkockie 'Ben Lomond’ i 'Ben Nevis’ są bardzo wrażliwe na ten patogen.
Antraknoza liści porzeczek (Drepanopeziza ribis)
Choroba grzybowa, która w sprzyjających warunkach (chłodna i wilgotna pogoda) może spowodować duże straty na plantacji porzeczki czarnej. Grzyb zimuje na ubiegłorocznych, zakażonych liściach porzeczek. Infekcja następuje w czasie kwitnienia roślin i pierwsze objawy porażenia obserwuje się pod koniec maja na dolnych, starszych liściach. Początkowo są to plamy usytuowane bliżej brzegów liścia, stopniowo powiększają się i łączą ze sobą. Na górnej stronie liścia plamy są ciemnobrunatne, suche. Porażone liście żółkną i opadają. Defoliacja rozpoczyna się od dołu pędu i w lata wilgotne, gdy ochrona roślin jest nieskuteczna lub nie była stosowana, krzewy już w czasie zbiorów tracą dużo liści. Wczesna defoliacja osłabia krzewy i zmniejsza odporność pędów na mróz.
Biała plamistość liści porzeczki (Mycosphaerella ribis)
Jest jedną z pospolitych chorób porzeczek, często mylona z objawami antraknozy liści. Obie choroby występują razem i porażają liście, przyczyniając się do przedwczesnej defoliacji krzewów i obniżki plonu w roku następnym. Objawy białej plamistości występują na liściach najczęściej w połowie maja, w postaci nieregularnych , brunatnych, małych plam, których środek po pewnym czasie staje się szarobiały, pokryty drobnymi, czarnymi punkcikami. Liczba plam na liściach będzie rosnąć, liście staną się żółte i opadną. Grzyb zimuje na opadłych liściach, wytwarza na nich owocniki z zarodnikami workowymi, które zakażają rozwijające się wiosną liście. Powstające w obrębie białych plam ciemne punkty są skupieniami zarodników porażających liście latem i jesienią.
Rdza wejmutkowo-porzeczkowa (Cronartium ribicola)
Jest to choroba powszechnie występująca na roślinach porzeczki czarnej, w mniejszym stopniu na porzeczkach kolorowych, Wywołuje ją grzyb, który do swojego rozwoju wymaga dwóch odrębnych żywicieli – sosny wejmutki i porzeczki czarnej. Grzyb zimuje w postaci zarodników przetrwalnikowych na opadłych liściach porzeczki. Wiosną w wyniku infekcji na liściach porzeczek tworzą się plamki, w miejscu których na dolnej stronie liścia grzyb wytwarza skupiska zarodników rdzawnikowych, a później podstawkowych, początkowo koloru żółtopomarańczowego, potem brunatnego. W uprawie odmian wrażliwych na ten patogen lub przy nieskutecznej ochronie roślin, liście zasychają i przedwcześnie opadają, powodując osłabienie krzewów, co niekorzystnie wpływa na przezimowanie i plonowanie.
Szara pleśń (Botrytis cinerea)
Grzyb poraża wiele gatunków roślin uprawnych, w tym porzeczki. Źródłem infekcji są zarodniki powstające na zimującej grzybni lub na porażonych częściach roślin i owoców. Patogen atakuje kwiaty, młode pędy i owoce. Zarodniki na pędach powodują jej zamieranie. Zakażenie kwiatów jest podstawową przyczyną gnicia owoców, chociaż może również wystąpić bezpośrednia infekcja owoców przez zarodniki grzyba. Objawy na porażonych owocach występują w postaci gęstego, szarego nalotu. Zagrożenie szarą pleśnią wzrasta na plantacjach bardzo zagęszczonych, szczególnie w okresie kwitnienia, przy dużej wilgotności. Silne wystąpienie szarej pleśni obserwowane jest także w lata obfitujące w opady, kiedy dochodzi do pękania owoców.
Szkodniki porzeczek
Wielkopąkowiec porzeczkowy (Cecidophyopsis ribis)
Jest to najgroźniejszy szkodnik porzeczki czarnej, ale spokrewnione gatunki mogą występować na krzewach porzeczki czerwonej i agrestu. Wielkopąkowiec uszkadza pąki i w ten sposób redukuje plonowanie, a także jest wektorem wirusa groźnej choroby – rewersji porzeczki czarnej. Jest to bardzo trudny do zwalczania roztocz, jasnoróżowej barwy. Jego larwy i nimfy są przezroczyste. Różne stadia rozwojowe zimują w powiększonych pękach. Najczęściej są to jednak samice, które wczesną wiosną składają jaja w pąkach, gdzie rozwijają się pierwsze pokolenia szkodnika. W okresie kwitnienia porzeczki następuje intensywne rozprzestrzenianie się szkodnika przez wiatr. Pąki zasiedlone przez wielkopąkowca są charakterystycznie powiększone, co najlepiej widać na przedwiośniu lub wczesną wiosną, przed rozpoczęciem wegetacji roślin. Wiosną pąki te nie rozwijają się i zasychają, co prowadzi do znacznego obniżenia plonowania krzewów.
Przędziorek chmielowiec (Tetranychus urticae)
Jest to szkodnik, który występuje na wielu gatunkach roślin uprawnych, w tym na porzeczkach. Jest pajęczakiem, o długości około 0,5 mm, barwy jasnobrunatnej, z dwoma ciemnymi pasami po bokach. Jaja przędziorka chmielowca są kuliste, początkowo bezbarwne, później żółtawe. Samice zimują ukryte w resztkach roślinnych, w szczelinach kory lub u nasady pędów. Na wiosnę samice składają jaja na rozwijających się liściach. W ciągu roku występuje 4 lub 5 pokoleń szkodnika. Przędziorki żerują na dolnej stronie liści, przy temperaturze powyżej 10 °C, wysysają soki roślinne i ogładzają krzewy. Przy licznym występowaniu przędziorka, uszkodzenia w postaci żółtych przebarwień widoczne są także na górnej stronie blaszki liściowej po kilku dniach żerowania. Upalna i sucha pogoda sprzyja szybkiemu rozwojowi szkodnika.
Zwalczanie:
Szkodliwość szkodnika można ograniczyć wprowadzając do programu ochrony preparat Afik, który zawiera naturalne polisacharydy. Dla tej substancji czynnej nie ma potrzeby określenia okresu prewencji i karencji. W razie potrzeby, możemy pozbyć się przędziorka w terminie do kilku dni przed zbiorem owoców. Polisacharydy, po odparowaniu wody z cieczy użytkowej, oklejają szkodniki, pokrywają ją cienką błoną i unieruchamiają. Przędziorki zostają udoszone. Przędziorek chmielowca rozwija się na dolnej stronie liści dlatego zabieg należy wykonać takim sprzętem, który umożliwia pokrycie tej strony liści.
Zalecenia:
– Zabieg Afikiem należy wykonać wczesnym rankiem, jeśli na roślinach nie ma rosy, lub lepiej późnym popołudniem a nawet wieczorek, kiedy szkodniki są mniej aktywne.
– Nie wykonujemy opryskiwania w porze pełnego nasłonecznienia ani podczas wysokiej temperatury, powyżej 25 °C
– Zabrania się stosować jakikolwiek preparat podczas oblotu pszczół.
Krzywik porzeczkowiaczek (Lampronia capitella)
Uszkadza on pąki porzeczki rozwijające się wczesną wiosną. Objawy żerowania gąsienic można zauważyć już na początku wegetacji, w czasie pękania pąków. Wnętrze pąków jest wyjedzone przez gąsienice i wypełnione ich odchodami. Jedna gąsienica może zniszczyć od 3 do 8 pąków. Dorosły szkodnik jest motylem barwy brązowej ze srebrnym połyskiem o długości ok 6 mm i rozpiętości skrzydeł 15 mm. Gąsienice zimują schowane w oprzędach pod korą u nasady pędów porzeczek.
Przeziernik porzeczkowiec (Synanthedon tipuliformis clerck)
Jest groźnym szkodnikiem, którego larwy żerując we wnętrzu pędów powodują ich uszkodzenia. Dorosły owad jest motylem niebiesko-czarnym, z przeźroczystymi skrzydłami o rozpiętości 3 cm. Samice składają jaja na młodych pędach. Wylęgłe z jaj larwy wgryzają się do ich wnętrza i tam żerują. Występowanie szkodnika najłatwiej stwierdzić podczas cięcia prześwietlającego krzewów, w okresie jesienno-zimowym. Wtedy po wycięciu pędu widać jego czarny środek, rdzeń jest wyjedzony i wypełniony odchodami żerujących gąsienic. Pędy uszkodzone przez gąsienice są osłabione, łatwo się wyłamują i często zasychają. Motyle można odławiać w pułapki feromonowe, które są pomocne do monitorowania i określania liczebności szkodnika oraz wyznaczenia terminu zabiegu ochrony roślin.
Pryszczarki porzeczkowe
Na plantacjach porzeczek, głównie czarnej, występują problemy z 3 spokrewnionymi pryszczarkami. Są to małe muchówki, których larwy uszkadzają różne części roślin, przyczyniając się do osłabienia krzewów i zmniejszenia ich plonowania. Zwalczanie różnych gatunków pryszczarków jest bardzo trudne, ze względu na ograniczoną liczbę preparatów zarejestrowanych i polecanych do ochrony roślin. Jeżeli na plantacji prowadzimy prawidłową ochronę przed pryszczarkiem porzeczkowcem pędowym to również ograniczamy występowanie innych szkodników takich, jak pryszczarka porzeczkowca liściowego, pryszczarka porzeczkowiaka kwiatowego, gąsienic uszkadzających liście czy mszyc.
Pryszczarek porzeczkowiec pędowy (Resseliella ribis)
Gatunek ten uszkadza głównie pędy jednoroczne. Szkodnik jest szczególnie niebezpieczny na plantacjach towarowych, na których owoce zbierane są kombajnowo. W czerwcu, a później w lipcu i sierpniu samice składają jaja w zraneniach kory, często powodowane przez kombajn, co ułatwia owadom składanie jaj. W miejscu żerowania wylęgłych larw pod skórką, kora przebarwia się, zapada, a później tworzą się zrakowacenia. Następuję więdnięcie, zasychanie i wyłamywanie się pędów tegorocznych, a w konsekwencji – redukcja plonu w następnym roku.
Pryszczarek porzeczkowiak liściowy (Resseliella tetensi)
Ten gatunek pryszczarka uszkadza głównie najmłodsze liście wierzchołkowe porzeczek, co objawia się w postaci wachlarzykowatego zwinięcia i skręcenia liści. Pod koniec kwitnienia porzeczek (a także w późniejszym okresie – do końca lipca lub dłużej) na uszkodzonych liściach występują beznogie, małe, białe lub białokremowe larwy. Na odmianach wrażliwych silnie uszkodzone wierzchołki zamierają, co wywołuje nadmierne krzewienie się pędów. W sezonie wegetacyjnym rozwijają się 3-4 pokolenia tego szkodnika.
Pryszczarek porzeczkowiak kwiatowy (Dasineura ribis)
Uszka on pąki kwiatowe, głównie porzeczki czarnej, przez co bezpośrednio redukuje plon owoców. Występuje coraz liczniej i lokalnie powoduje uszkodzenia nawet 30% pąków kwiatowych. Objawy uszkodzeń najłatwiej zauważyć podczas kwitnienia. Wtedy pąki są nabrzmiałe, ale pozostają zamknięte i przebarwiają się na kolor żółtopomarańczowy. W pąku żeruje od kilku do kilkunastu małych, beznogich larw barwy pomarańczowej. Wyrośnięte larwy spadają do gleby, gdzie zimują w kokonach. W sezonie wegetacji rozwija się jedno pokolenie tego szkodnika.
Mszyce (Aphidoidea)
Na krzewach porzeczek można zaobserwować kilka gatunków mszyc, które występują w różnym nasileniu, w zależności od przebiegu warunków pogodowych. Wszystkie gatunki mają kilka pokoleń w sezonie wegetacyjnym, a zimują w postaci jaj na pędach. Mszyce powodują szkody bezpośrednie – wysysają soki roślinne, ogładzają roślinę oraz są sprawcami deformacji wierzchołków pędów i liści. Szkody pośrednie polegają na tym, że owady te są wektorami wirusów powodujących groźne choroby. Wiosną mszyce powodują różne i charakterystyczne dla poszczególnych gatunków uszkodzenia na roślinach porzeczek, a w lecie przelatują na inne rośliny żywicielskie. Jesienią najczęściej wracają, aby złożyć jaja zimujące. Wszystkie gatunki mszyc należy zwalczać po zauważeniu pierwszych objawów ich występowania. Opóźnienie zabiegu ochrony zmniejsza znacznie jego skuteczność, ze względu na dużą liczebność szybko namnażających się osobników mszyc oraz skutki ich żerowania.
Gąsienice
Najczęściej występują następujące szkodniki: brzęczka porzeczkowy, piłecznica agrestowa, zwójka różóweczka i zwójka porzeczkówka. Uszkodzenia powodowane są przez gąsienice tych szkodników żerujące na liściach. Podczas lustracji łatwo to zauważyć, gdyż przy licznym ich pojawieniu się powodują gołożery na pędach. Silnie uszkodzone krzewy słabiej rosną i owocują, mają mniejszą odporność na mróz. Szkodniki te występują na krzewach zarówno na wiosnę, jak i w lecie. Ogólnie są one stosunkowo łatwe do zwalczenia.