Nazwa świdośliwa (Amelanchier) pochodzi od francuskiego „amelanche”, co oznacza małe jabłka. Jest to gatunek należący do rodziny różowatych (Roseacea), podrodziny jabłkowatych (Pomoideae). Występuje w 25 gatunkach zarówno dzikich, jak i uprawnych.
Do najpopularniejszych można zaliczyć: świdośliwę jajowatą (Amelanchier ovalis) – można ją spotkać w Tatrach, świdośliwę olcholistną (A. alnifolia) i świdośliwę kanadyjską (A. lamarckii, syn. A. canadensis) – występujące głównie w Ameryce Północnej. Odmiany uprawne wywodzą się od świdośliwy olcholistnej, a największe plantacje zlokalizowane są w Ameryce Północnej – głównie w zachodnich rejonach Kanady oraz w północnej Europie na terenie Finlandii, Litwy oraz Łotwy.
W formie krzewu lub małego drzewa
Świdośliwa olcholistna to najczęściej krzew lub małe drzewo o pokroju — od niskiego i rozłożystego do zwartego i smukłego. Mogą osiągać wysokości od 0,50—2,5 m do 6 m, a nawet do 10—15 m (takie zróżnicowanie to wynik dużej zmienności w obrębie gatunku).
Kwiaty są białe lub lekko różowe, zebrane po kilka lub kilkanaście w kwiatostany na końcach pędów, samopylne lub zapylane na drodze zapylenia krzyżowego, w którym pyłek przenoszony jest z wiatrem lub przez owady (kwiaty są wrażliwe na późno wiosenne przymrozki). Owoce zebrane w grona dojrzewają równomiernie w drugiej połowie czerwca do końca lipca, zwykle w 6—8 tygodni po kwitnieniu i mogą pozostawać na krzewach do zimy. Są kuliste, purpurowo-fioletowe lub granatowe do czarnych, z delikatnym woskowym nalotem, soczyste, smaczne o delikatnym migdałowym posmaku, masie 0,6-1,2 g i średnicy, w zależności od odmiany, 10-17 mm (do 18 mm). Niekiedy porównuje się je z owocami borówki (przez niektórych są nazywane „borówką kanadyjską”), choć z botanicznego punktu widzenia są małymi jabłuszkami.
Plenne i o dobrym pokroju
Świdośliwa zaczyna owocować około 3—5 roku po posadzeniu, wydając plon na poziomie 2,5-5 t/ha, a pełnia zbiorów przypada na 7—8 rok i w zależności od odmiany średni plon może wynosić 8-10 t/ha, a na plantacjach nawadnianych nawet 15 t/ha.
Decydując się na uprawę świdośliwy, należy dużą wagę przykładać do odpowiedniego doboru odmian, które będą charakteryzowały się dobrym pokrojem
krzewów i będą plenne. Najwięcej odmian uprawnych wywodzi się od świdośliwy olcholistnej (A. alnifolia). Powstały na drodze selekcji wśród dzikich gatunków oraz naturalnego krzyżowania, a nie w wyniku celowego krzyżowania, jak w przypadku innych popularnych gatunków. Obecnie dostępnych jest ponad
26 odmian świdośliwy, spośród których najbardziej odpowiednimi do zakładania plantacji są: 'Thiessen’, 'Northline’, 'Smoky’, 'Honeywooď, 'JB 30′, 'Martin’, 'Pembina’.
Najlepsze odmiany świdośliwy
- ’Smoky’ – odmiana wprowadzona do uprawy w Kanadzie w 1952 r. Krzew dorasta do 4,5 m, początkowo ma pokrój wzniosły, później rozłożysty do 6 metrów szerokości, pędy początkowo są wyprostowane, z wiekiem zaczynają się łukowato wyginać. Owoce o średnicy do 14 mm Są zebrane w zwarte grona, po 7—11 szt, są kuliste, barwy niebiesko-czarnej, dojrzewają stosunkowo nierównomiernie, są smaczne, słodkie o łagodnym posmaku i delikatnym aromacie. Nasiona duże i liczne. Owocuje po 3—4 latach od posadzenia. Jedna z najbardziej produktywnych odmian handlowych — plon około 6 t/ha. Intensywnie wytwarza odrosty.
- ’Thiessen” — wprowadzona do uprawy w 1976 r. Krzew wysokości do 5 m, o pokroju początkowo zwartym, wraz ze wzrostem przechodzącym do rozłożystego, do 6 m szerokości. Odmiana wczesna, plonuje do 5 t/ha. Owoce są kuliste, bardzo duże, do 17 mm, zebrane w luźne grona po 6-12 szt., dojrzewają nierównomiernie, są bardzo soczyste o świeżym, średnio słodkim smaku. Wytwarza niewiele odrostów. Ze względu na wczesne kwitnienie może być wrażliwa na wiosenne przymrozki.
- ’Northline’ — odmiana średnio późna i bardzo plenna (5-7 t/ha), krzew dorasta do wysokości 4 m i szerokości 6 m, rośnie silnie. Pędy wzniesione, pokrój kulisty. Owocuje po 3 latach od posadzenia. Owoce są jajowate do prawie kulistych, duże, do 16 mm średnicy, niebiesko-czarne, skupione w zwarte grona po 7—13 szt., o doskonałym smaku, bardzo słodkie, odporne na pękanie. Dość intensywnie wytwarza odrosty.
- ’Honeywooď — wprowadzona do uprawy w 1972 r., odmiana późna i bardzo plenna – 7 t/ha, krzew rośnie silnie do 5 m wysokości, o pokroju początkowo wzniosłym i zwartym, przechodzącym do rozłożystego, o szerokości do 4 m. Owoce są kuliste, lekko spłaszczone, duże, do 16 mm średnicy, niebiesko-czarne, zebrane w zwarte grona po 9—15 szt., o świeżym, soczystym i słodkim smaku. Owocuje po 3 latach od posadzenia. Wytwarza niewiele odrostów. Ma tendencję do przemiennego owocowania.
- ’Martin’ — odmiana wczesna, wyselekcjonowana siewka odmiany 'Thiessen’ o dużych owocach, równomiernie dojrzewających w gronie. Pod względem innych cech użytkowych podobna do odmiany 'Thiessen’. Wprowadzona do uprawy w 1990 r. Krzew dorasta do 3 m, osiąga szerokość do 2 m (pokrój kulisty). Owoce o doskonałym smaku, dojrzewają równocześnie, o przeciętnej średnicy ok. 14 mm. Owoce purpurowo-czarne, pokryte woskowym nalotem, przez co wydają się ciemnoniebieskie.
- ’Pembina’ — krzew wysokości do 5 m, o pokroju wzniosłym przechodzącym do rozłożystego (5 m szerokości). Wytwarza małą liczbę odrostów. Owoce średniej wielkości, o średnicy do 14 mm, owalne do prawie kulistych, niebiesko-czarne z nalotem, średnio po 9—13 szt. w równomiernie dojrzewającym gronie, mają doskonały, pełny, słodki smak. Owoce podatne na pękanie przy nadmiernej wilgoci. Odmiana wprowadzona do uprawy w 1952 r.
- ’JB 30’ (Jarvis Blushke) — jedna z najnowszych odmian wpro- wadzona do produkcji, wyselekcjonowana 25 lat temu w North Saskatchewan River Valley przez Jarvis Blushke. Przez lata była trzymana w tajemnicy, a obecnie podbija rynek. Wchodzi w okres owocowania po 3 latach od posadzenia. Owoce są duże, do 17 mm, krzew jest zwarty (wysokość 5 m), plon na poziomie 5,5 t/ha. Wytwarza niewiele odrostów.
Ciekawostka: Owoce świdośliwy mogą być spożywane zarówno na surowo, jak i przetworzone w postaci soków, nalewek, konfitur, dżemów i jako dodatek do innych owoców czy składnik batonów, ciast.