Powszechnie stosowanym sposobem rozmnażania maliny jest produkcja sadzonek z odrostów korzeniowych w mateczniku. W hodowli twórczej i zachowawczej stosuje się czasem metodę kultur tkankowych in vitro lub odcinków korzeniowych.
Sadzonki malin dostępne w naszym sklepie internetowym
Produkcja sadzonek z odrostów korzeniowych
Zakładanie i prowadzenie matecznika oraz pozyskiwanie i obrót sadzonkami maliny odbywa się pod nadzorem Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Prawną podstawą produkcji szkółkarskiej jest Ustawa o nasiennictwie. Do obrotu dopuszcza się jedynie sadzonki kwalifikowane w stopniu super elita, elita I , elita 2, a głównie oryginał, gdyż właśnie z nich zakłada się zwykle towarowe plantacje owocujące. Należy zaznaczyć, że w przypadku odmian prawnie chronionych rozmnażanie roślin może być prowadzone tylko przez właściciela odmiany lub upoważnione przez niego gospodarstwo szkółkarskie. Określone są zasady produkcji, a mianowicie:
– matecznik reprodukcyjny zakłada się z sadzonek o udokumentowanym pochodzeniu
– izolacja przestrzenna powinna wynosić 50 m dla plantacji reprodukcyjnych i 200 m – dla elitarnych,
– selekcja negatywna i zabiegi chemicznej ochrony roślin matecznych są niezbędne w celu zachowania ich zdrowotności.
Materiał wyjściowy stanowią rośliny pochodzące z matecznika elitarnego, prowadzonego w ramach hodowli zachowawczej przez właściciela odmiany. Zakładanie matecznika tylko z takiego materiału jest istotne, gdyż ogranicza do minimum zagrożenie chorobami wirusowymi.
Matecznik maliny powinien być zakładany na terenie otwartym, przewiewnym, najlepiej na glebach średnio zwięzłych, żyznych, lekko kwaśnych, o uregulowanych stosunkach powietrzno-wodnych. Przygotowanie gleby pod matecznik należy rozpocząć przynajmniej pół roku przed planowanym terminem sadzenia roślin. Szczególnie starannie należy przeprowadzić niszczenie chwastów, zwłaszcza trwałych, gdyż nie ma na chwilę obecną herbicydów doglebowych dopuszczonych do zastosowania na młodych plantacjach maliny. Skutecznym sposobem jest mechaniczne niszczenie chwastów, a w uzasadnionych przypadkach zastosowanie herbicydów, jak Roundup 360 SL czy Chwastox Extra 300 SL zgodnie z aktualnymi zaleceniami Programu Ochrony Roślin Sadowniczych
Przygotowanie gleby obejmuje nawożenie organiczne i mineralne. Jako nawożenie organiczne stosuje się rośliny zielone na przyoranie (gorczyca, facelia), obornik naturalny lub granulowany, substancje wzbogacające w próchnicę (np. Condit, Fertil) lub kwasy humusowe (np. Humistar, Fertiactyl Starter) oraz efektywne mikroorganizmy (np. EM, Biogen). Nawożenie mineralne powinno być poprzedzone analizą zasobności gleby w składniki pokarmowe. Wraz z wynikami przekazywane są zalecenia co do rodzaju i dawek nawozów. Określana jest też kwasowość gleby z zaleceniem dotyczącym doprowadzenia do optymalnego pH – w granicach 6,0-6,5.
Chemiczne odkażanie gleby
Zabieg ten ma na celu ograniczenie szkodników i chorób glebowych oraz chwastów. Wykonują go wyspecjalizowane firmy dozwolonymi preparatami, zapewniając skuteczność i bezpieczeństwo.
Rozstawa rzędów przy zakładaniu matecznika powinna wynosić 2,5-3,5 m, zależnie od stosowanych narzędzi do pielęgnacji, a odległość między roślinami w rzędzie 0,5 m.
Sadzenie malin
Terminem sadzenia jest jesień lub wiosna. Korzystniejszy jest termin jesienny, bowiem wiosenne sadzenie może znacznie opóźnić ukorzenianie i rozwój systemu korzeniowego rośliny matecznej. Rośliny sadzi się około 3 cm głębiej niż rosły w szkółce. Przy jesiennym terminie zakładania matecznika, usypuje się kilkunastocentymetrowy kopiec wokół każdej rośliny, aby zabezpieczyć ją przed przemarznięciem.
Pielęgnacja matecznika w pierwszym roku
Rozpoczyna się od wyrównania podłoża i wycięcia wszystkich pędów przy samej ziemi. Bardzo istotne jest utrzymywanie gleby wolnej od chwastów.
Nawożenie plantacji polega na trzy- lub czterokrotnym zastosowaniu nawozów azotowych w łącznej dawce około 150 kg N na I ha, np. saletry wapniowej lub amonowej w okresie od połowy maja do połowy lipca, w odstępach 2-3-tygodniowych, lub według programów ustalanych przez współpracującą firmę nawozową. Często stosuje się też nawożenie dolistne oparte na preparatach zawierających składniki mineralne (Kristalon, ProHorti), wyciągi z alg (Goemar, Santaura), aminokwasy (Aminosol, ProAmin NaturaICrop) i inne stymulatory (Asahi, Improver).
Ochrona roślin
Ochrona roślin przed chorobami i szkodnikami, głównie przed zamieraniem pędów maliny, zwójkami i przędziorkami, powinna być stosowana interwencyjnie przy użyciu środków ochrony roślin przewidzianych w aktualnym: programie ochrony maliny. Jedynie wystąpieniu mszyc, jako wektorów wirusów, powinno się zapobiegać. Stosuje się w czerwcu, lipcu i sierpniu trzy- lub czterokrotne opryskiwania insektycydami (np. Calypso 480 SC) zgodnie z aktualnym wykazem zamieszczonym w Programie Ochrony Roślin Sadowniczych (PORS) i innymi preparatami nienależącymi do chemicznych środków ochrony roślin (Afik, Agricolle).
W latach, kiedy opady są niewielkie, szczególnie ważne staje się dostarczanie roślinom wody. Wskazane jest kilkakrotne nawadnianie plantacji od wiosny do jesieni. Jednorazowo stosuje się 20-30 mm wody na całą powierzchnię.
W ciągu całego okresu wegetacyjnego należy prowadzić obserwację roślin, a dokładną lustrację i selekcję negatywną wykonać przynajmniej dwukrotnie. Usuwa się wtedy z plantacji wszystkie rośliny podejrzane o choroby wirusowe lub choroby systemu korzeniowego.
W pierwszym roku, kiedy matecznik nie jest eksploatowany, należy wyciąć wszystkie pędy u ich nasady (2-3 cm pod powierzchnią ziemi). Zabieg ten spowoduje wyrastanie większej liczby wyrównanych pędów w roku następnym.
W ciągu sezonu wegetacyjnego oprócz mechanicznego odchwaszczania może wystąpić potrzeba miejscowego zastosowania herbicydu, np. Basta 150 SL – do zwalczania zielonych części chwastów, tylko w międzyrzędziach.
Pielęgnacja matecznika w okresie eksploatacji
Jest w ogólnym zarysie podobna do pielęgnowania w pierwszym roku. Zabiegi rozpoczyna się wczesną wiosną od usunięcia z plantacji resztek maliny i chwastów, wyrównania pola i zastosowania zalecanego przez Program Ochrony Roślin Sadowniczych herbicydu, np. Basta 150 SL, na całej powierzchni, ale tylko w przypadku, gdy młode pędy maliny nie ukazały się jeszcze ponad powierzchnią gruntu. W niektórych przypadkach potrzebne jest też dodatkowe mechaniczne niszczenie chwastów.
Nawożenie w drugim i następnych latach prowadzenia matecznika
Rozpoczyna się wczesną wiosną. Stosuje się bezchlorkowy nawóz wieloskładnikowy wraz z mikroskładnikami, zawierający w przeliczeniu na I ha około 50 kg N, 50 kg P2Os i 80 kg K20. W połowie maja i w połowie czerwca wysiewa się dodatkowo po 50 kg N/ha w formie saletry amonowej lub wapniowej. Nawożenie dolistne stosuje się podobnie jak w pierwszym roku.
Ochrona roślin przed chorobami i szkodnikami obejmuje ochronę chemiczną, selekcję negatywną i inne zabiegi. Ochrona chemiczna to głównie zapobieganie i zwalczanie chorób pędów, przędziorków, pryszczarków i zwójek oraz zapobieganie rozprzestrzenianiu się mszyc przenoszących choroby wirusowe.
Selekcja negatywna musi być przeprowadzona bardzo starannie, przy najmniej dwa razy w sezonie wegetacyjnym. Ma ona na celu wykrycie i usunięcie z plantacji roślin podejrzanych o porażenie wirusami, chorobami systemu korzeniowego oraz odbiegających swoim wyglądem od typowego wyglądu odmiany.
Nawadnianie matecznika w okresach niedoboru wody bardzo korzystnie wpływa na liczbę i jakość sadzonek. Zabiegu tego nie należy wykonywać zbyt często, lecz jednorazowo konieczne jest użycie dużej dawki wody, tj. 20-30 mm.
Wyprodukowane sadzonki wykopuje się w taki sposób, aby na plantacji po została duża część systemu korzeniowego, dlatego najlepiej przeprowadzać to ręcznie. W następnym roku z pędów przybyszowych na korzeniach wyrosną liczne pędy.
Pozyskiwanie sadzonek malin
Następuje zwykle w połowie października. Wcześniejszy termin wykopywania sadzonek, zwłaszcza odmian owocujących na tegorocznych pędach powoduje, że są one niepełnowartościowe, gdyż nie zgromadziły wystarczającej ilości materiałów zapasowych w korzeniach. Wykopuje się wszystkie sadzonki, a następnie przygotowuje je do sprzedaży z zachowaniem wymagań zawartych w normie branżowej.
Kultury tkankowe i odcinki korzeniowe
Metoda kultur tkankowych polega na rozmnażaniu maliny w sterylnych warunkach ze skrawka tkanki wierzchołkowej pędu lub pąka. Metodę stosuje się zazwyczaj w hodowli twórczej lub zachowawczej w celu szybkiego rozmnożenia klonu hodowlanego albo nowej odmiany. Jej zaletą jest możliwość masowej produkcji sadzonek wolnych od wirusów, wadą natomiast – pracochłonność i kapitałochłonność produkcji.
Metoda odcinków korzeniowych opiera się na zdolności maliny do wytwarzania dużej liczby pąków przybyszowych na korzeniach, z których mogą wyrastać pędy. Rozmnażanie polega na oddzieleniu i ukorzenianiu pędów przybyszowych wyrosłych z korzeni uprzednio pobranych z rośliny matecznej I poddaniu ich działaniu niskiej temperatury (około 0°C przez kilka tygodni). Metodę tę stosuje się w celu szybkiego rozmnożenia odmiany, gdy ma się do dyspozycji niewielką ilość materiału wyjściowego.